Είναι 9.25 το πρωί και βρίσκομαι ξαπλωμένος σε ένα διπλό κρεβάτι στο
Βιοϊατρικό Ερευνητικό Κέντρο του Pennington, σε ένα από τα καλύτερα μέρη στον
πλανήτη για να μελετήσεις το βάρος του σώματός σου και το μεταβολισμό σου. Εκτός
από το κρεβάτι, έχω μία..
τουαλέτα, νεροχύτη, καλωδιακή
τηλεόραση, DVD player, προσωπικό υπολογιστή, διάδρομο τρεξίματος, ακόμα κι ένα
μίνι ψυγείο. Δεν είναι άσχημα, αν εξαιρέσεις το γεγονός ότι η παραπομπή σε ένα
κελί φυλακής είναι αναπόφευκτη - στην ουσία, το ψυγείο είναι μόνο για την
αποθήκευση δειγμάτων ούρων.
Ολα όσα μπορώ να καταναλώσω κατά τη διάρκεια
των επόμενων 24 ωρών της εθελοντικής φυλάκισής μου είναι υπό τον αυστηρό έλεγχο
των διατροφολόγων και των υπόλοιπων ειδικών του συγκεκριμένου ερευνητικού
κέντρου. Ανά τακτά διαστήματα, οι νοσοκόμες περνούν και αφήνουν προμετρημένες
μερίδες «τυποποιημένης αμερικανικής δίαιτας» (15% πρωτεΐνη, 50% υδατάνθρακες και
35% λίπος) μέσω μίας ειδικής αεροστεγούς θυρίδας στον τοίχο.
Μπορεί αυτή
η θυρίδα να με κάνει να νιώθω σαν τον Hannibal Lecter, αλλά είναι αναγκαία για
την επιστημονική λειτουργία του χώρου, παρεμποδίζει την ατμοσφαιρική μόλυνση των
27.000 λίτρων του αέρα που με περιβάλλουν. Αυτός ο ωκεανός αέρα, όπως και η λήψη
των θερμίδων μου, είναι στο πλαίσιο των αυστηρών κανονισμών του κέντρου. Ενας
σωλήνας εισροής στο πάτωμα παρέχει συνεχώς -με τη βοήθεια αντλιών- ακριβώς 60
λίτρα καθαρού αέρα ανά λεπτό στο δωμάτιο, τα οποία δεν έχουν έρθει πιο πριν σε
επαφή με ανθρώπινο πνεύμονα. Ταυτόχρονα εργάζονται 22 ομοιόμορφα χωρισμένες
τρύπες εκροής στο ταβάνι, οι οποίες τραβούν σταδιακά τα δείγματα αέρα που έχω
αναπνεύσει για περαιτέρω λεπτομερή ανάλυση.
«Το επίσημο όνομα του
δωματίου που βρίσκεσαι τώρα είναι Ολόσωμος Εμμεσος Θερμιδομετρητής» μου εξηγεί ο
Tuong Nguyen, μηχανικός βιοϊατρικής του ερευνητικού κέντρου. Πέρα από τα
υπόλοιπα εργομετρικά στοιχεία που συνεχώς λαμβάνει έχει ταυτόχρονα την ευχέρεια
να με βιντεοσκοπεί με μία κάμερα, η οποία έχει και νυχτερινή λήψη.
«Ο
λόγος που το αποκαλούμε Εμμεσο Θερμιδομετρητή είναι επειδή δεν μετράμε άμεσα τις
θερμίδες που καίγονται. Ανιχνεύουμε πόσο οξυγόνο χρησιμοποιεί το σώμα σε
οποιαδήποτε δεδομένη στιγμή και πόσο διοξείδιο του άνθρακα δίνει πίσω» λέει ο
Nguyen και συνεχίζει: «Με τη βοήθεια των τύπων μου, στην πορεία θα μπορέσω να
υπολογίσω κάθε θερμίδα που καίγεται κατά τη διάρκεια του ύπνου, της εργασίας,
των γευμάτων, της άσκησης, της παρακολούθησης τηλεόρασης και οποιασδήποτε άλλης
καθημερινής δραστηριότητας».
Οι μαθηματικοί τύποι που θα ελέγξουν την
αναλογία της χρήσης οξυγόνου και της παραγωγής διοξειδίου του άνθρακα είναι
διαφορετικοί. Αυτοί θα αποκαλύψουν ποια ποσοστά αυτών των θερμίδων προέρχονται
από το κάψιμο λίπους και ποια από υδατάνθρακες αντίστοιχα (σ.σ.: όταν ο
οργανισμός μας χρησιμοποιεί πρωτεϊνη για καύσιμο, αυτή μετατρέπεται πρώτα σε
υδατάνθρακες).
Είναι δύσκολο να το πιστέψω ότι μία ολόκληρη ώρα έχει ήδη
περάσει. Ανοίγω την τηλεόραση και βλέπω μία γυναίκα με μαύρο μπικίνι να φωνάζει
σε ένα trash show. Η οργή είναι ζωγραφισμένη στο πρόσωπό της, καθώς σχεδόν
κοπανιέται στο πάτωμα. Πρέπει να καίει πολλές θερμίδες εκείνη την ώρα,
σκέφτομαι. Ή μήπως όχι;
Οπως μπορείς να θυμηθείς από τη βιολογία στο
λύκειο, ο μεταβολισμός αποτελείται από όλες τις χημικές διεργασίες, που
εμφανίζονται μέσα σε ένα ζωντανό κύτταρο ή έναν οργανισμό και είναι απαραίτητες
για τη συντήρηση της ζωής του. Στον αγώνα εναντίον του πάχους, ο μεταβολισμός
έχει ταυτιστεί με τον συνεχή υπολογισμό kilocalories - ή πολύ πιο απλά
θερμίδων.
Η διαδεδομένη θεωρία λέει το εξής: λάμβανε λιγότερες θερμίδες
σε σχέση με αυτές που χρησιμοποιείς και θα χάσεις βάρος. Αν λαμβάνεις
περισσότερες από όσες καις, θα παχύνεις. Αν μπορέσεις να έχεις ενεργειακή
ισορροπία -σε σχέση με τι λαμβάνεις και τι καις- θα διατηρήσεις στα ίδια επίπεδα
και τα κιλά σου.
Αν δεις, όμως, κάτω από την επιφανειακή γνώση, θα
καταλάβεις ότι η επιστήμη του μεταβολισμού έχει παραμέτρους, που σίγουρα δεν τις
γνωρίζει ο μέσος άντρας. Μία καλή αρχή είναι να μάθεις τα τρία σημαντικά
συστατικά του μεταβολισμού.
Βασικός Ρυθμός Μεταβολισμού (Basal Metabolic
Rate -BMR)
H Lorraine Lanningham-Foster, Ph.D., επικεφαλής ερευνήτρια στη
Mayo Clinic στο Ρότσεστερ της Μινεσότας, εξηγεί ότι ο τεχνικός προσδιορισμός BMR
είναι «η ενέργεια που χρησιμοποιεί ένα άτομο όταν βρίσκεται σε πλήρη ηρεμία, το
πρωί, μετά τον ύπνο, στη φάση μετά την απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών από
το γαστρεντερικό σύστημα». Ανεξάρτητα από τη χρονική στιγμή της ημέρας, το BMR
μοιάζει πολύ με τη συνήθειά μου να κάθομαι μετά το φαγητό κάθε βράδυ μπροστά
στην τηλεόραση και να κάνω ζάπινγκ.
Οποιαδήποτε προσπάθεια να ταυτίσεις
το BMR με την απόλυτη παθητικότητα είναι στην ουσία άκυρη. Οι περισσότεροι, για
παράδειγμα, Αμερικανοί μεταβολίζουν με βάση το BMR το μεγαλύτερο κομμάτι της
μεταβολικής πίτας του οργανισμού τους (αποτελεί το 60%-70% των συνολικών
θερμίδων που καταναλώνουν μέσα σε μία μέρα). Μερικές από τις πολλές μεταβολικές
εργασίες που εμπίπτουν στη δικαιοδοσία του BMR είναι, για παράδειγμα, η
λειτουργία των πνευμόνων, η απόκριση του ανοσοποιητικού συστήματος, η κυκλοφορία
του αίματος και η «επισκευή» ιστού του δέρματος.
Ενα καλό παράδειγμα για
να καταλάβεις ακριβώς τι γίνεται: ένας ασθενής που αναρρώνει σε κρεβάτι
νοσοκομείου από σοβαρά εγκαύματα μπορεί να κάψει μέχρι και 8.000 θερμίδες
ημερησίως. «Ακόμα και για να ανακτήσει την υγεία του οργανισμού από ένα κοινό
κρύωμα, ο αριθμός των θερμίδων που καταναλώνεται είναι μεγάλος» λέει ο John
Berardi, συγγραφέας του βιβλίου The Metabolism Advantage.
«Τα τρία
τέταρτα της μεταβλητότητας του BMR απευθύνονται στην αδύνατη μάζα του σώματος»
εξηγεί η Lanningham-Foster. Αυτό περιλαμβάνει τα κόκαλα, τα όργανα που δεν
μπορούμε να αλλάξουμε, αλλά και τους μυς, τους οποίους μπορούμε να αλλάξουμε.
Καθώς γερνάμε, όμως, η πρόκληση να χτίσουμε ή ακόμα και να διατηρήσουμε την
τρέχουσα μυϊκή μάζα μας γίνεται ολοένα και δυσκολότερη. Ο λόγος: ο άνθρωπος
είναι υπολογισμένο ότι χάνει 1% του μυϊκού όγκου του ετησίως από τα 25 χρόνια
του και μετά. Το αποτέλεσμα είναι να επηρεάζεται συγχρόνως και ο μεταβολισμός
του.
«Πολλοί είναι οι άντρες που υποστηρίζουν στα 30 ή στα 40 τους ότι
χωρίς να έχουν αλλάξει τις διατροφικές τους συνήθειες τον τελευταίο καιρό
αρχίζουν ξαφνικά να παίρνουν βάρος» λέει ο Nikhil V. Dhurandhar, Ph.D.,
ερευνητής της παχυσαρκίας στο Βιοϊατρικό Ερευνητικό Κέντρο του Pennington και
συνεχίζει: «Αυτό που δεν υπολογίζουν είναι ότι οι ενεργειακές ανάγκες τους
μειώνονται με το πέρασμα του χρόνου».
Θερμική Επίδραση των Τροφίμων
(Thermic Effect of Food - TEF)
Το δεύτερο σημαντικό συστατικό του
μεταβολισμού είναι αυτό που οι περισσότεροι άνθρωποι δεν έχουν ποτέ ακούσει: η
TEF είναι αλλιώς τα θερμιδικά «έξοδα διεκπεραίωσης» του συστήματος πέψης,
χρησιμοποίησης και αποθήκευσης της ενέργειας τροφίμων. Ανάλογα με τις
διατροφικές προτιμήσεις του κάθε άντρα και τα γονίδιά του, η TEF μπορεί να
κυμανθεί μεταξύ 10% και 15% του συνολικού καθημερινού μεταβολισμού. Την επόμενη
λοιπόν φορά που θα έχεις στο πιάτο σου ένα γεύμα 1.000 θερμίδων μπορεί να σε
παρηγορήσει το γεγονός ότι πραγματικά το σώμα σου θα πάρει μόνο 850-900
θερμίδες.
Απαιτείται πολλή μεταβολική εργασία για να μετατραπούν τα
ακατέργαστα τρόφιμα σε μορφές ενέργειας, που μπορεί να χρησιμοποιήσει το
ανθρώπινο σώμα. Σε μία απλουστευμένη περιγραφή, η διαδικασία αρχίζει όταν το
σύστημα πέψης διαλύει τις τροφές σε δομικές διατροφικές μονάδες. Οι σύνθετοι
υδατάνθρακες μετατρέπονται σε απλά σάκχαρα, τα λίπη σε λιπαρά οξέα και οι
πρωτεΐνες σε αμινοξέα. Αυτά τα πιο μικρά κι εύχρηστα μόρια εισάγονται στην
κυκλοφορία του αίματος και θρέφουν τα δισεκατομμύρια των κυττάρων.
Η
Ενεργός Ζωή (Eat & Neat)
Τρίτο σημαντικό τμήμα μεταβολισμού είναι η
σωματική δραστηριότητα. Αυτό περιλαμβάνει την προγραμματισμένη άσκηση
(θερμογένεση από άσκηση - exercise-activity thermogenesis ή EAT), καθώς επίσης
και τις εθελοντικές κι ασυναίσθητες κινήσεις που κάνουμε κατά τη διάρκεια της
καθημερινότητας (θερμογένεση χωρίς άσκηση, non exercise-activity thermogenesis,
NEAT). Κατά γενική ομολογία, η δραστηριότητα οποιουδήποτε είδους αποτελεί
15%-30% του μέσου μεταβολισμού του ανθρώπου.
Υπάρχουν, φυσικά, και οι
εξαιρέσεις. Οι άντρες που κάνουν χειρωνακτική εργασία (υψηλά ποσοστά NEAT),
καθώς επίσης κι αυτοί που ασκούνται υπερβολικά (υψηλή EAT), μπορούν να δουν τα
ποσοστά του συγκεκριμένου μεταβολισμού τους να εκτινάσσονται στα ύψη. Σχετικό
παράδειγμα: οι ποδηλάτες του Tour de France έχει αποδειχθεί ότι καίνε
τουλάχιστον 9.000 θερμίδες ανά ημέρα σε όλη τη διάρκεια των τριών εβδομάδων της
διοργάνωσης.
Οι περισσότεροι από εμάς δεν κόβουμε δέντρα στη δουλειά μας
κάθε μέρα ούτε σκαρφαλώνουμε σε βουνά στον ελεύθερο χρόνο μας. Με τις
υποχρεώσεις σου, είσαι τυχερός αν καταφέρεις να συμπιέσεις τη γυμναστική σου σε
τρία δυνατά εβδομαδιαία προγράμματα. Στις 168 ώρες κάθε εβδομάδας, 3 σκληρές
ώρες στο γυμναστήριο αντιπροσωπεύουν λιγότερο από το 2% του συνολικού
χρόνου.
«Τα πράγματα ήταν διαφορετικά για τους προγόνους μας» λέει ο John
Castellani, Ph.D., ερευνητής στο U.S. Army Research Institute of Environmental
Medicine, και συνεχίζει: «Υπήρχαν ακραία ενεργειακά ελλείμματα. Οταν έπιανες ένα
βούβαλο, ήσουν εντάξει για κάποιον καιρό. Μετά όμως μπορεί να έτρεχες για καιρό
πεινασμένος, ψάχνοντας απεγνωσμένα κάτι να φας».
Η Michelle Hall, μία
πολύ γοητευτική 26χρονη ειδικός στις απεικονιστικές τεχνικές στο Βιοϊατρικό
Ερευνητικό Κέντρο του Pennington, μου λέει να βγάλω όλα τα ρούχα μου και να
φορέσω ένα είδος μανδύα χωρίς κούμπωμα. Μόλις που βγήκα από το δωμάτιο του
θερμιδομετρητή και ο Nguyen είχε συνεννοηθεί με τη Hall για να μου μετρήσουν την
οστική μάζα με απορροφησιομετρία διπλοενεργειακών φωτινίων (Dval-energy X-Ray
Absorptiometry, DEXA). Κατά τη διάρκεια των οδηγιών της Hall αισθάνομαι ένα
ελαφρύ τσίμπημα κάπου βαθιά μες στη φυσιολογία του μεταβολισμού μου.
«Νομίζεις ότι έχασα καθόλου λίπος;» τη ρωτάω.
«Δύσκολο να το πει κάποιος
απλώς και μόνο αν σε κοιτάξει. Περίμενε να δούμε τι θα δείξει η εξέτασή σου» μου
απαντά με μία προφορά, που με οδήγησε κάπου κοντά στη Βόρεια Καρολίνα. «Θα
ξέρουμε σύντομα».
Καθώς με οδηγεί σε μία ψηφιακή κλίμακα, η Hall μου
εξηγεί τι είναι το μηχάνημα που ονομάζεται DEXA. Αρχικά ήταν μία καινοτομική
συσκευή, για να μπορεί να εντοπίζει την οστεοπόρωση. Τα τελευταία όμως χρόνια
χρησιμοποιείται ως ο πιο ακριβής τρόπος να καθοριστεί η σύνθεση του ανθρώπινου
σώματος κι έτσι αντικαθιστά τον παλαιό χρυσό κανόνα του υποβρυχίου ζυγίσματος σε
πολλά ερευνητικά κέντρα παχυσαρκίας.
Πριν από πέντε χρόνια είχα την
ευκαιρία να υποβληθώ σε ένα υποβρύχιο ζύγισμα και το αποτέλεσμα έδειξε 84 κιλά,
από τα οποία το 23,1% αποδείχθηκε ότι ήταν καθαρό λίπος. Οι επιστήμονες έχουν
ακόμη και διάγνωση γι αυτούς που φαίνονται με την πρώτη ματιά κοκαλιάρηδες, αλλά
έχουν συγκεντρωμένο κοιλιακό λίπος: «Φυσιολογικό βάρος, αλλά μεταβολικά είσαι
παχύσαρκος» είναι η ετυμηγορία. Εγώ δεν είχα φθάσει σε αυτό το σημείο ακόμη.
«Εντάξει» λέει η Hall δείχνοντας την ψηφιακή κλίμακα.
Οι κόκκινοι
αριθμοί τρέμουν γύρω και πάνω-κάτω νευρικά πριν τελικά καταλήξουν στα 75
χιλιόγραμμα.
«Τώρα πρέπει να αφαιρέσουμε και το μανδύα» λέει η
Hall.
Μερικά δευτερόλεπτα αργότερα, και μετά από κάποιους υπολογισμούς,
το τελικό αποτέλεσμα στα αμερικανικά μέτρα ήταν 164 λίβρες, δηλαδή 74 κιλά.
Μόλις βρισκόμουν στο «μάχιμο» βάρος που είχα όταν ακόμη πήγαινα στο κολέγιο.
Ενας ψηφιακής ακρίβειας μέτρο θα έρθει να συμπληρώσει τις μετρήσεις και να βρει
ότι το ύψος μου είναι κάτι παραπάνω από 1,83 μέτρα. Ο δείκτης μάζας σώματος
(ΔΜΣ) είναι στο 22 - σε μία περιοχή ασφαλείας όπου κανείς δεν μπορεί να σε πει
χοντρό, αλλά ούτε και αδύνατο.
Εντούτοις, τώρα έρχεται το πραγματικά
κρίσιμο ερώτημα, που πρέπει να απαντηθεί από το σκανάρισμα του DEXA: μέσα σε
πέντε χρόνια έχω χάσει εννέα ολόκληρα κιλά από το σωματικό βάρος μου, αλλά τι
είδους κιλά είναι αυτά που έχουν εξαφανιστεί; Αν ο οργανισμός μου έχει απλώς
καννιβαλίσει τους μυς μου για να βρει ενεργειακά αποθέματα, τότε σημαίνει ότι το
λίπος μου παραμένει το ίδιο κι ότι έχω πολύ λιγότερη μυϊκή μάζα στο σώμα μου -
μπορεί ο παχύς τύπος να μετατράπηκε σε έναν τύπο με αργό μεταβολισμό.
«Πρέπει να ξαπλώσεις» μου λέει η Hall δείχνοντάς μου έναν κινούμενο
πάγκο που βρίσκεται κάτω από έναν κινητό βραχίονα QDR 4500 Hologic
σκαναρίσματος. Για τα επόμενα 3 λεπτά, ο βραχίονας γλιστρά πέρα-δώθε ψεκάζοντας
το σώμα μου με ακτινοβολία (ίδια ποσότητα που παίρνουμε κάθε ημέρα βρισκόμενοι
απλώς στον πλανήτη Γη).
Μόλις τελείωσε το σκανάρισμα ντύθηκα κι έψαξα
κατευθείαν για την οθόνη της Hall για τα αποτελέσματα. Με το ποντίκι του
υπολογιστή της είχε φτιάξει κόκκινα κουτιά γύρω από τα χέρια, τα πόδια, τον
κορμό, τη σπονδυλική στήλη και το κεφάλι μου. Επίσης, μία γκρίζα γραμμή
περιβάλλει τα κόκαλά μου.
«Αυτός είναι ο σκελετικός μυς σου» μου λέει η Hall
προσθέτοντας περιμετρικά άλλη μία στρώση, η οποία ήταν το λίπος μου.
«Ισως τα
μάτια μου δεν βλέπουν τόσο καλά με το πέρασμα του χρόνου, αλλά δεν βλέπω πολύ
λίπος» παρατηρώ αμέσως.
«Πραγματικά, δεν έχεις πολύ λίπος» μου απαντά η Hall
με χαμόγελο και συνεχίζει: «Το λογισμικό θα μας αφήσει να ξέρουμε ακριβώς
πόσο».
Το εκτυπωμένο χαρτί με τα αποτελέσματα δείχνει ότι τα πράγματα
είναι πολύ καλύτερα απ' όσο θα μπορούσα να φανταστώ. Είμαι κάτω από το 17,1%
λίπους στο σώμα μου, το οποίο η Hall μου λέει ότι παραπέμπει σε έναν υγιή άντρα
με συμμετρικό κορμί. Τα πιο αδύνατα μέρη μου είναι τα πόδια μου, το αριστερό
έχει 14,2% λίπος και το δεξί βρίσκεται στο 13,6%. Η κοιλιά μου βρίσκεται κοντά
στο 18,7% του συνολικού λίπους και σε καμία περίπτωση δεν υποδηλώνει κοιλιακή
παχυσαρκία, αναφέρει η Hall. Η αυτοπεποίθησή μου για τα πρώτα φετινά μπάνια
ξαφνικά κέρδισε αρκετούς πόντους.
Πρέπει να παραδεχτώ, δεν ήταν συνειδητή
απόφαση να χάσω βάρος. Η διαδικασία άρχισε περίπου ένα χρόνο πριν, όταν
αποφάσισα να κόψω το βραδινό ντελίβερι, που συχνά περιλάμβανε κοτόπουλο ή
γαλοπούλα με μπαχαρικά και μερικές μπύρες. Με αυτόν τον τρόπο όχι μόνο έκοψα
τουλάχιστον 500 θερμίδες από τη συνολική ημερήσια πρόσληψη, αλλά ταυτόχρονα
έσβησα και τη δίψα που ακολουθούσε, η οποία συχνά με οδηγούσε σε αρκετά
μπουκάλια αναψυκτικών καθημερινά. Μέσα σε μερικούς μήνες, το βάρος μου είχε
πέσει τουλάχιστον κατά τρία κιλά. Ενας συνδυασμός μεγαλύτερης ενέργειας και
λιγότερων πονοκεφάλων προσέθεσαν επιπλέον ώρες στην ημέρα μου.
Κάποια
στιγμή, τον περασμένο χειμώνα, εμφανίστηκε ως στόχος στο μυαλό μου η επιστροφή
στα 75 κιλά - τα κιλά που ήμουν όταν βρισκόμουν στα 20 χρόνια μου. Η πρόκληση
ήταν μεγάλη. Αρχισα να αφιερώνω μερικές από τις ελεύθερες ώρες μου στην άσκηση
του σώματός μου. Ο αρχικός στόχος ήταν πέντε φορές την εβδομάδα. Σύντομα
κατάλαβα ότι η άσκηση αποτελεί την απόλυτη χαλάρωση. Μου άρεσε τόσο πολύ ό,τι
έκανα κατά τη διάρκεια των επόμενων μηνών, που αποφάσισα να αυξήσω την προπόνησή
μου. Τώρα περπατάω τουλάχιστον 40 λεπτά τις περισσότερες ημέρες της εβδομάδας
μαζί με τα δύο σκυλιά μου, κολυμπάω για 90 λεπτά τις
Δευτέρες-Τετάρτες-Παρασκευές, κάνω βάρη κάθε Τρίτη και Σάββατο και παίζω τρεις
ώρες τένις τις Τρίτες και τις Κυριακές.
Μετά από μερικά μικροεπεισόδια
χαμηλού σακχάρου στο αίμα μου άρχισα να φροντίζω να τροφοδοτώ αρκετά καλά το
σώμα μου κατά τη διάρκεια της άσκησής μου. Αυτό με οδήγησε στο να τρώω συχνότερα
και να χωρίζω τα γεύματά μου σε μικρές ποσότητες καθ' όλη τη διάρκεια της
ημέρας. Κάποια στιγμή κατάλαβα ότι έτρωγα πραγματικά περισσότερο απ' ό,τι πριν
-και τροφές πολύ μεγαλύτερης διατροφικής αξίας- και παρόλα αυτά έχανα βάρος.
Χωρίς να το θέλω -και χωρίς να το έχω προσχεδιάσει- ακολουθούσα τη θεωρία της
Υψηλής Ενεργειακής Ροής - High Energy Flux του Berardi, την οποία συνιστά στο
βιβλίο του αμερικανικού ΜΗ The Metabolism Advantage.
Ο Berardi συστήνει
γεύματα κάθε 2-3 ώρες την ημέρα, την ίδια προσέγγιση που ανακάλυψα κι εγώ μέσω
του πειραματισμού μου, για να αισθάνομαι πάντα γεμάτος ενέργεια στην προπόνησή
μου. Η προσθήκη της πρωτεΐνης σε καθένα από αυτά τα γεύματα είναι επίσης
σημαντική. Η πρωτεΐνη περιέχει το άζωτο, το οποίο και τελικά θα αποβληθεί ως
ουρία περνώντας από το συκώτι. Ως αποτέλεσμα αυτού του πρόσθετου μεταβολικού
βήματος, η θερμική επίδραση της πρωτεΐνης είναι κατά προσέγγιση διπλάσια αυτής
του λίπους και των υδατανθράκων. «Τρώγε συχνά και συμπερίλαβε τουλάχιστον λίγη
πρωτεΐνη σε κάθε γεύμα σου» λέει ο Berardi «και με αυτόν τον τρόπο μπορείς να
κρατάς σε εγρήγορση το μεταβολισμό της πέψης σου όλη την ημέρα».
Οσο
χρήσιμα κι αν είναι αυτά τα διατροφικά tips, τα μεγαλύτερα οφέλη για το
μεταβολισμό σου έρχονται από την πλευρά της άσκησης. Οταν εκτελείς ασκήσεις
υψηλής έντασης -όπως το διαλειμματικό τρέξιμο με σπριντ και η άρση βαρών- ο
οργανισμός σου δεν καίει μόνο θερμίδες κατά τη διάρκεια της άσκησης αλλά και
μετά το τέλος αυτής, όταν προσπαθεί να επιδιορθώσει τους μυϊκούς
μικροτραυματισμούς σε όλο το σώμα σου. «Κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης, ο
οργανισμός σου μπορεί να κάψει επιπλέον από 100 έως και 200 θερμίδες» λέει ο
Berardi.
«Με την άσκηση» εξηγεί ο David Klurfeld, επικεφαλής του εθνικού
προγράμματος για την Ανθρώπινη Διατροφή στο USDA, «παράγεις επίσης μεγαλύτερα
μιτοχόνδρια σε κάθε κύτταρο των μυών σου». Η μεγέθυνση αυτών των μικροσκοπικών
εργοστασίων ενέργειας μεταφράζεται σε ένα υψηλότερο ποσοστό καμένων θερμίδων από
το σώμα σου. «Ο παχύς ιστός καίει πολύ λίγες θερμίδες» προσθέτει ο Klurfeld και
συνεχίζει: «Ο σκελετικός μυς, από την άλλη, καίει τουλάχιστον δέκα φορές
περισσότερες θερμίδες σε σχέση με το λίπος, ακόμα κι όταν
ξεκουράζεσαι».
Μεθυσμένος ακόμη από τη νίκη μου στο εργαστήριο DEXA,
είμαι πίσω μαζί με τον Nguyen κι έτοιμος να λάβω τα αποτελέσματα των
θερμιδομετρητών του.
«Είναι λίγο-πολύ αυτό που προέβλεψα για έναν αδύνατο
τύπο στο ύψος και το βάρος σου» μου λέει ο Nguyen. Η μεγάλη εικόνα: σε 24 ώρες
έκαψα 2.919 θερμίδες κι έλαβα αντίστοιχα 2.790. «Ο στόχος μας είναι να σε
κρατήσουμε σε μία τέλεια ενεργειακή ισορροπία» λέει ο Nguyen και συνεχίζει:
«Ημασταν μακριά 129 θερμίδες από το στόχο, το οποίο δεν είναι πολύ. Θα ήμασταν
ακόμα πιο κοντά αν δεν είχε κλείσει η κουζίνα που φτιάχνει τα muffins. Θα
έτρωγες ένα μετά τον περίπατό σου».
Από τον συνολικό μεταβολισμό μου, ο
BMR συνέβαλε το αξιοσέβαστο ποσό των 1.28 kilocalories ανά λεπτό ή αλλιώς 1.843
θερμίδες την ημέρα. Η μεταβολική λειτουργία μου σκαρφάλωσε κοντά στο 2,7
kcal/ανά λεπτό όταν έφαγα το πρόγευμα, βυθίστηκε πίσω στο 1,48 kcal/ανά λεπτό
όταν κάθισα μπροστά στην τηλεόραση και πήδησε στο 5,32 kcal/ανά λεπτό κατά τη
διάρκεια των δύο ωρών της πεζοπορίας μου στο διάδρομο τρεξίματος με ταχύτητα
τριών χιλιομέτρων την ώρα.
Τα άλλα σημαντικά αποτελέσματά μου, με βάση τα
λεγόμενα του Nguyen, προέρχονται από το αποκαλούμενο RQ μου ή αλλιώς το
αναπνευστικό πηλίκο μου. Κατά τη διάρκεια των 24 ωρών, το σώμα μου παρήγαγε 513
λίτρα διοξειδίου του άνθρακα και χρησιμοποίησε 587 λίτρα οξυγόνου. Σε βάση
παρακολούθησης λεπτό προς λεπτό, η αναλογία αυτών των δύο αερίων εξαρτάται
αποκλειστικά από αυτό που κάνεις. Με την ανάλυση αυτού, οι ερευνητές μπορούν
ακριβώς να καθορίσουν το μείγμα των υδατανθράκων και των λιπών που χρησιμοποιεί
το σώμα σου για να πάρει ενέργεια. Το RQ είναι μία περίπλοκη έννοια, αλλά ο
Nguyen μου το έδωσε να το καταλάβω.
«Ανήκεις σίγουρα στην κατηγορία των
ανθρώπων που καίνε λίπος» μου λέει ο Nguyen και συνεχίζει: «Αυτό είναι ένα
χαρακτηριστικό που συναντάμε συνήθως στα άτομα που δείχνουν με την πρώτη ματιά
αδύνατα. Στην αντίθετη περίπτωση, οι άνθρωποι με τα βαριά σώματα φαίνεται ότι
έχουν οργανισμό με τάση να διατηρεί και να αποθηκεύει το λίπος του».
Τόσο
αυτοί που ανήκουν στην κατηγορία των ανθρώπων που καίνε λίπος όσο κι αυτοί που
αποθηκεύουν λίπος λειτουργούν ακριβώς με τον ίδιο τρόπο. Το πρώτο πράγμα που
καίνε για τις ενεργειακές δαπάνες τους είναι οι τροφές που καταναλώνουν
καθημερινά. Η διαφορά είναι ότι αυτοί που καίνε λίπος είναι πιο σπάταλοι
ενεργειακά -με αποτέλεσμα όταν το διατροφικό ενεργειακό ταμείο φτάσει στο μηδέν
βάζουν χέρι και στο λίπος του οργανισμού- ενώ αυτοί που αποθηκεύουν λίπος είναι
πιο συντηρητικοί με τις αποταμιεύσεις τους.
Καθώς γράφω αυτές τις λέξεις
περπατώ ταυτόχρονα με έναν σταθερό ρυθμό 1,5 χιλιομέτρου την ώρα. Αυτός ο
περίπατός μου σε συνδυασμό με το γράψιμο κρατάει εδώ και τρεις ώρες και με έχει
βοηθήσει να κάψω πάνω από 300 θερμίδες. Το μηχάνημα που επιτρέπει να κάνω αυτά
τα δύο πράγματα ταυτόχρονα είναι ένα κάθετο γραφείο, που στην κάτω μεριά έχει
ένα διάδρομο τρεξίματος και στην πάνω είναι εξοπλισμένο με πληκτρολόγιο και
οθόνη PC. Η κατασκευή είναι προσωπικό δημιούργημα του James Levine, κλινικού
γιατρού στη Mayo Clinic, ο οποίος το 2005 δημοσίευσε μία έρευνα, που υποστήριζε
πόσο σημαντική είναι η καθημερινή άσκηση στο μεταβολισμό του ανθρώπου.
Οι μελέτες του Levine, ανάμεσα σε 20 εθελοντές οι οποίοι φορούσαν τα
ειδικά ρούχα με τους αισθητήρες του, έδειξαν ότι τα επίπεδα της NEAT -όπως κι
άλλες πτυχές του μεταβολισμού- ποικίλλουν πολύ μεταξύ των ατόμων, ανάλογα με το
επάγγελμα που κάνουν, τις δραστηριότητες στον ελεύθερο χρόνο τους, ακόμα και τις
ασυναίσθητες κινήσεις τους. Στους υπέρβαρους ανθρώπους, η NEAT μπορεί να
αποτελεί το χαμηλό 15% του συνολικού μεταβολισμού, ενώ στους αδύνατους
σωματότυπους μπορεί να φτάσει μέχρι και το 50% του συνολικού μεταβολισμού του
οργανισμού.
Φοράω τα ειδικά ρούχα με τους αισθητήρες του Levine, γράφω
και περπατώ ταυτόχρονα. Είμαι ακόμη σκεπτικός για το όλο concept, παρόλο που
είχα την παραπάνω γνώση στη μνήμη μου. Μπορεί το κάθετο γραφείο να ήταν μια χαρά
κατασκευή, αλλά εγώ δεν ήμουν ποτέ από τους ανθρώπους που μπορούσαν να κάνουν
δύο πράγματα ταυτόχρονα. Αλλά, όπως η Lanningham-Foster προέβλεψε, δεν μου πήρε
πάνω από δέκα λεπτά για να αρχίσει να εξασθενεί η συνείδηση του αργού περιπάτου
μου.
Στη 1.30 σταμάτησα τον περίπατό μου για να πάρω το μεσημεριανό γεύμα
μου. Στο διάδρομο βλέπω τον Levine κι ένα συνάδελφο που περπατάνε σε διαδρόμους
και ταυτόχρονα μιλάνε - αυτό που είχα μπροστά στα μάτια μου ήταν μία συνεδρία σε
εξέλιξη. Οι λαβύρινθοι των κλινικών φαίνονται ατελείωτοι και η ιδέα του Levine
για την εκμετάλλευση της κίνησης κατά τη διάρκεια της εργασίας φαίνεται ότι
αρέσει σε πολλούς από το προσωπικό της Mayo Clinic.
Περνώ επίσης μπροστά
από διάφορα όρθια γραφεία - είναι άλλη μία ιδέα για κάψιμο θερμίδων, που είναι
δημοφιλής στην κλινική Mayo. Αυτοί οι όρθιοι σταθμοί εργασίας μπορεί να
στερούνται ένα διάδρομο γυμναστικής, εντούτοις επιτρέπουν στο νοσηλευτικό
προσωπικό να εισαγάγει τα στοιχεία των ασθενών χωρίς να χρειάζεται να καθίσει
στα κλασικά γραφεία με τους υπολογιστές. Η διαφορά στο κάψιμο θερμίδων μεταξύ
της όρθιας και της καθιστής θέσης δεν είναι κάτι που μπορείς να αγνοήσεις:
πλησιάζει σχεδόν τη μία θερμίδα στις προστιθέμενες ενεργειακές δαπάνες σου ανά
λεπτό.
Αυτό μπορεί να αποτελέσει τη βασική αρχή στην καθημερινότητά σου.
Για παράδειγμα, μπορείς να επιλέξεις συνειδητά να μην αράζεις ακριβώς
μπροστά στη δουλειά ή το σπίτι σου, αλλά ένα τετράγωνο πιο μακριά. Επίσης, η
εύκολη λύση του ασανσέρ μπορεί να αντικατασταθεί από τις σκάλες ή τα μακρόσυρτα
e-mail προς στους συνεργάτες σου μπορούν να αλλάξουν θέση με επισκέψεις σε
γραφεία στην εταιρεία για συνεννόηση πρόσωπο με πρόσωπο. Τέλος, όταν χτυπάει το
τηλέφωνο, μπορείς απλώς να σηκώνεσαι από την καρέκλα σου και να μιλάς με το
συνομιλητή σου από όρθια θέση.
Η συνειδητή κίνηση κατά τη διάρκεια
φαινομενικά στατικών εργασιών είναι μία πρακτική που συχνά χρειάζεται εκπαίδευση
για να πετύχει. Ενα απλό κόλπο είναι η χρήση ενός αθλητικού ρολογιού. Μπορείς να
το προγραμματίσεις να σου υπενθυμίζει κάθε 20 ή 30 λεπτά ότι πρέπει να κινηθείς.
Και -πού ξέρεις;- όταν κάποια στιγμή νιώσεις ότι είσαι πιο αδύνατος και πιο
δυνατός, μπορεί να το φορέσεις και στο χέρι και να μπεις στο ταρτάν κάποιο
γηπέδου για να χρονομετρήσεις τα σπριντ σου.
Προτού πάρω το δρόμο της
επιστροφής από την Κλινική Mayo ρώτησα τον Levine μήπως υπήρχε η δυνατότητα να
προμηθευτώ ένα κάθετο γραφείο για το σπίτι μου. Η απάντησή του με απογοήτευσε,
αφού ήταν κατηγορηματικός ότι η κατασκευή του δεν είναι διαθέσιμη ακόμη στο
εμπόριο. Εντούτοις, προσέθεσε, πολλοί είναι αυτοί απ' όλη τη χώρα που έχουν
διαβάσει για την έρευνά του και του στέλνουν διαρκώς e-mail με φωτογραφίες από
αντίστοιχες πατέντες, που κι αυτοί έχουν δημιουργήσει με σκοπό πάντα την κίνηση
κατά τη διάρκεια στατικών εργασιών. «Μία κυρία έφτιαξε ένα όρθιο γραφείο από
χαρτόκουτα» μου λέει ο Levine.
Η δική μου πρόκληση είναι πολύ
μεγαλύτερη, δεν θα περιοριστώ στη χαρτοκοπτική. Εχω αρκετές δρύινες σανίδες στο
γκαράζ μου, ένα παλιό PC που πλέον μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν γραφομηχανή και
το διάδρομο γυμναστικής του κολλητού μου, τον οποίο μου φόρτωσε, γιατί
ουσιαστικά στο σπίτι του χρησίμευε μόνο σαν κρεμάστρα. Θα τον πάρω τηλέφωνο
απόψε. Ισως μου τον πουλήσει φθηνά, γιατί δεν έχει ανακαλύψει ακόμη την αξία
του.
http://www.menshealth.gr
