170 χρόνια από την ίδρυση του Ουρανοσκοπείου!

Η Βλασσαρού ήταν μια μικρή γειτονιά, που χρονολογείτο από τους βυζαντινούς χρόνους και βρισκόταν κάπου εκεί στην άκρη της Αθήνας, μεταξύ της αρχαίας Αγοράς και του Θησείου…Βρισκόμαστε στις 26 Ιουνίου του 1842 και οι ελάχιστοι κάτοικοι της Βλασσαρούς ξύπνησαν από τη φασαρία που ακουγόταν μέσα στην ησυχία της ερημιάς. Κόσμος βρισκόταν στους δρόμους, οι περισσότεροι περπατώντας, άλλοι με γαϊδουράκια και κάποιοι, μετρημένοι στα δάχτυλα, με μικρές άμαξες ανηφόριζαν προς τον Λόφο των Νυμφών, εκεί όπου σήμερα βρίσκεται το Εθνικό Αστεροσκοπείο. Ανάμεσά τους ο δήμαρχος Αθηναίων, ο επίσκοπος Αττικής και πρόεδρος της Ιεράς Συνόδου, καθηγητές Πανε­πιστημίου, ο «Γέρος του Μοριά» Θό­δωρος Κολοκοτρώνης καθώς και άλ­λοι σημαίνοντες αγωνιστές της Επα­νάστασης με τις φουστανέλες τους, αξιωματικοί του στρατού και απλοί πολίτες.

Ήταν έξι το πρωί και ενώ εξελισσό­ταν μια πανέμορφη έκλειψη της Σελή­νης κατέφθανε ο βασιλιάς Όθωνας με τους υπασπιστές του.

Τα εγκαίνια

Λίγο αργότερα ξεκινούσαν τα εγκαί­νια ενός μεγάλου έργου, το οποίο οι εφημερίδες την επόμενη μέρα υπο­δέχθηκαν με ενθουσιασμό… «Η παρά το Θησείον θέσις ονομαζομένη Λό­φος των Νυμφών προσδιωρίσθη διά την ανέγερσιν του Ουρανοσκοπείου», έγραφαν εντυπωσιασμένες δημοσιεύ­οντας ταυτόχρονα την είδηση της θε­μελίωσης.

Και για να είμαστε ειλικρινείς, ήταν για πολλούς εκείνη την εποχή απορί­ας άξιον πώς ένα μικρό βασίλειο των Βαλκανίων, που μόλις είχε συμπληρώ­σει δέκα χρόνια ζωής, χωρίς να έχει άλλες, πιο απαραίτητες υποδομές, αποκτούσε ένα τόσο μεγαλειώδες για την εποχή έργο.

Η απόφαση του Γ. Σίνα

Εκείνη την εποχή στη Βιέννη ζούσε ένας βαθύπλουτος Έλληνας, που ήταν και γενικός πρόξενος της Ελλάδας στην Αυστρία. Χωρίς να έχει επισκε­φθεί την ελεύθερη Ελλάδα, ήταν ήδη γνωστός για τις ευεργεσίες του και εί­χε τιμηθεί με τον Αργυρό Σταυρό του Τάγματος του Σωτήρος. Με υπερηφά­νεια και σχεδόν στερεότυπα έγραφε σε όλες τις επιστολές του ότι ως Έλ­ληνας «επιθυμώ να γίνω το κατά δύναμιν ωφέλιμος εις το Γένος μου» και θα πρέπει να πούμε ότι πάντα αναζητού­σε τρόπους να ενισχύσει – κυρίως – τα πνευματικά ιδρύματα της χώρας.

Την ιδέα για την ανέγερση και τη λειτουργία ενός Ουρανοσκοπείου την είχε ένας φίλος του Σίνα, που ήταν και ασκούσε καθήκοντα πρέσβη της Αυ­στρίας στην Αθήνα, ο Άντον Πρόκες Όστεν. Την επιστημονική επιμέλεια ανέλαβε ο καθηγητής Αστρονομίας Γεώργιος Βούρης, ενώ ο νεαρός Δα­νός αρχιτέκτονας Θεόφιλος Χάνσεν την υλοποίηση του έργου. Η απόφαση ήταν σαφής… Το νέο Αστεροσκοπείο θα έπρεπε να ανεγερθεί κοντά στην Πνύκα, όπου είχε το περίφημο «ηλιοτρόπιόν» του ο αστρονόμος των αρχαί­ων Αθηνών Μέτων.

Η μελέτη

Ο αρχιτέκτονας Σάουμπερτ ανέλα­βε τη μελέτη για τη θέση του Αστε­ροσκοπείου. Στην αρχή προκρίθηκε ο υψηλότερος λόφος των Αθηνών, ο Λυ­καβηττός, αλλά τελικά κατέληξαν στον Λόφο των Νυμφών, αφού η πρόσβαση ήταν ευκολότερη και το έργο θα αντι­μετώπιζε λιγότερες δυσκολίες.

Εξάλλου εκείνη την εποχή, στην ευ­ρύτερη πολύβουη και πολυσύχναστη σήμερα περιοχή, τότε απλώνονταν αλώνια και ιδιωτικοί αγροί. Η γη ήταν βραχώδης και εξαιρετικά ασφαλής. Η αρχική μελέτη του κτηρίου παρουσίαζε μια κατασκευή μεσαιωνικού ρυθμού. Αναθεωρήθηκε από τον Χάνσεν, έναν νεαρό αρχιτέκτονα, που συνδύασε το σκόπιμο με την ομορφιά και την πανο­ραμική θέα. Η μελέτη θεωρήθηκε από τον Όθωνα, αφού στάλθηκε προς έλεγ­χο στις σημαντικότερες επιστημονικές φυσιογνωμίες της Ευρώπης και έτσι στον Χάνσεν δόθηκε τελικά η πρώτη μελέτη και η επίβλεψη του έργου.

Η ολοκλήρωση

Με τα μέτρα της εποχής και ο χρό­νος ολοκλήρωσης του Αστεροσκοπεί­ου ακολούθησε την ακώλυτη χρημα­τοδότηση του έργου. Τον Δεκέμβριο 1845 η ελληνική κυβέρνηση παρα­λάμβανε και επισήμως το αρχιτεκτονι­κό στολίδι που σύντομα έκανε γνωστή τη χώρα σε όλο τον κόσμο. Σε μία μό­νον διετία (1847-49) έγιναν έξι χιλιά­δες αστρονομικές παρατηρήσεις! Το Αστεροσκοπείο, το αρχαιότερο ερευ­νητικό ίδρυμα της χώρας, αγαπήθηκε από τους Αθηναίους που το θεωρού­σαν έκτοτε κόσμημα για την πόλη τους και αγαπημένο τόπο περιπάτου.

Πρώτος διευθυντής του ήταν ο Γε­ώργιος Βούρης, που παρακολουθώ­ντας τις εργασίες ανέγερσης φρόντιζε να λύνει τα προβλήματα που προέκυ­πταν από το δυσπρόσιτο της τοποθε­σίας και τις δυσκολίες μεταφοράς των οικοδομικών υλικών και του νερού.

Όταν ολοκληρώθηκε το έργο ο Φιλήμων έγραφε: «Τίποτε δεν επισκιά­ζει τον ευρύχωρον ορίζοντα του λό­φου των Νυμφών, του αυτοφυούς τούτου και αδιάσειστου βράχου, μό­νον όρια εις τον οφθαλμόν υπάρχουν τα ακατάβλητα της φύσεως όρια. Εξ ανατολών ο ροδόχρους Υμηττός, εκ δυσμών ο Πάρνης, προς βορράν το Πεντελικόν και προς νότον η ταπεινή νήσος της Αιγίνης και τα όρη της Πε­λοποννήσου»! 

Η λειτουργία

Εάν την ανέγερση του Αστεροσκο­πείου ανέλαβε ο Γεώργιος Σίνας, ο γι­ος του Σίμων φρόντισε για τον εξοπλι­σμό και τη λειτουργία του με τα πλέον σύγχρονα μέσα της εποχής. Καλύπτο­ντας τα έξοδα για την αγορά και απο­στολή των πολυδάπανων οργάνων που καθιστούσαν το Αστεροσκοπείο Αθηνών εφάμιλλο με τα Αστεροσκοπεία της υπόλοιπης Ευρώπης, δεν πα­ρέλειψε να εξασφαλίσει και το απαραίτητο επιστημονικό προσωπικό. Έτσι θα ορίσει διευθυντή, το 1858, τον Γερμανό αστρονόμο Γιόχαν Φρίντριχ Ιούλιο Σμιθ (1825-1884), καταβάλλοντας μηνιαία αμοιβή τριπλάσια του τότε μισθού των καθηγητών στο ελληνικό Πανεπιστήμιο. Η δε βασί­λισσα Αμαλία φρόντισε για τη δια­μόρφωση του κήπου που περιβάλλει το Αστεροσκοπείο χρησιμοποιώντας τον βοτανολόγο M. Bayer. Ο Σίμων Σί­νας συνέχισε να πληρώνει όσα ποσά απαιτούνταν για το Αστεροσκοπείο αλλά και για πλήθος άλλων αναγκών, όπως έπιπλα, επιστημονικές δημοσι­εύσεις, διαμόρφωση των γύρω δρό­μων κ.ά.

Οι ιστορίες αυτές προέρχονται από κείμενα του ιστορικού ερευνητή και δημοσιογράφου Λευτέρη Σκιαδά, εκδότη της εφημερίδας «ΜΙΚΡΟΣ ΡΩΜΗΟΣ», www.mikros-romios.gr, τηλ.: 210 3426833.

topontiki.gr