Ανιδιοτέλεια, κύρος, ικανότητα ελιγμών και πυγμή είναι χαρακτηριστικά, τα οποία οφείλει να διαθέτει ο ηγέτης ενός κράτος. Όλα αυτά τα συναντούσε κανείς στην προσωπικότητα του Ιωάννη Καποδίστρια. Από τα φοιτητικά του χρόνια τον ενδιέφερε «η ανακούφιση του ανθρώπινου πόνου», μιας και εκτός από φιλοσοφία και νομική σπούδασε και ιατρική.
Οι πολιτικές του δυνατότητες φάνηκαν τόσο εντός όσο και εκτός συνόρων. Χαρακτηριστική είναι η ανάμειξή του, ως μέλος της ρωσικής αντιπροσωπείας στο συνέδριο της Βιέννης, στην διασφάλιση της ουδετερότητας και της ανεξαρτησίας της Ελβετίας. Μάλιστα πρόσφατα έγιναν τα αποκαλυπτήρια της προτομής του μεγάλου Έλληνα πολιτικού στην Λοζάννη.
Ευγνωμοσύνη διατηρούν στο πρόσωπο του Καποδίστρια και οι Γάλλοι, αφού με την εξαιρετική πολιτική του επάρκεια κατάφερε να αποτρέψει την διάλυση της Γαλλίας από τις Μεγάλες Δυνάμεις, μετά την οριστική ήττα του Ναπολέοντα, κρατώντας υπαρκτές τις ισορροπίες στην Ευρώπη.
Ο Ιωάννης Καποδίστριας στόχευε στην αναγέννηση του έθνους, διαμέσου της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Πόνταρε πολλά στο ιστορικό βάθος της υποδουλωμένης τότε Ελλάδας και έβαλε μπρος την πολιτιστική διπλωματία. Έδινε τεράστιο βάρος στην προστασία των αρχαιοτήτων και στην εκπαίδευση των παιδιών, τομείς που δυστυχώς σήμερα ασθενούν.
Μαζί με τον Μητροπολίτη Ιγνάτιο ίδρυσε την Εταιρεία των Φιλομούσων στην Βιέννη με την υποστήριξη του Τσάρου Αλέξανδρου και του Αυστριακού καγκελάριου Μέτερνιχ, την οποία είχε κερδίσει έξυπνα η διπλωματική ικανότητα του Καποδίστρια που δεν ξεχνούσε ποτέ τους Έλληνες, όπου κι αν βρισκόταν. Η εταιρεία θα διενεργούσε εράνους προς συγκέντρωση χρημάτων για τις σπουδές όλων των Ελλήνων σε ευρωπαϊκά πανεπιστήμια. Βαθύτερη αιτία ύπαρξης της Εταιρείας, όμως, ήταν η ενημέρωση της ευρωπαϊκής διπλωματίας και της κοινής γνώμης για το Ελληνικό Ζήτημα. Κάτι παρόμοιο πρέπει να δρομολογηθεί και σήμερα.
Εργάστηκε για τον αγώνα της ελληνικής ανεξαρτησίας, διαβεβαιώνοντας τα συντηρητικά πολιτικά συμφέροντα της εποχής ότι αίτημά του δεν ήταν οι συνταγματικές ελευθερίες, αλλά η αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού. Βασικός κανόνας του αγώνα του υπέρ της ελευθερίας των Ελλήνων ήταν η άκρα μυστικότητα, κάτι που λείπει σήμερα.
Μετά την απελευθέρωση απέφυγε να αναμειχθεί στις εσωτερικές έριδες. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την διπλωματική του παιδεία αποτελούσε σοβαρό εχέγγυο στις διαπραγματεύσεις με τις Μεγάλες Δυνάμεις. Έτσι το 1827 ορίστηκε κυβερνήτης της Ελλάδας.
Προχώρησε στην δραστήρια αναδιοργάνωση της Πολιτείας. Οργάνωσε μυστικά στρατό, ο οποίος έδιωξε και τους τελευταίους Οθωμανούς από την Στερεά Ελλάδα. Πάταξε την πειρατεία και την ληστεία και ανέπτυξε την ναυτιλία, την δύναμη του Ελληνισμού.
Όμως στην Ελλάδα, το δηλητήριο εκείνο, που κρατάει από αρχαιοτάτων χρόνων και πιστοποιεί την σχέση των σημερινών Ελλήνων με τους Αρχαίους και στα καλά και στα κακά, χύθηκε και στην περίπτωση του μεγάλου ηγέτη. Η φαναριώτικη λογική, η οποία επικρατεί μέχρις και τις ημέρες μας, παρενέβαλλε εμπόδια σε κάθε αναμορφωτική προσπάθεια του Καποδίστρια.
Έτσι φτάσαμε στην δολοφονία μίας από τις μεγαλύτερες ηγετικές φυσιογνωμίες του Ελληνισμού (9. Οκτωβρίου 1831 με το νέο ημερολόγιο). Διέθεσε όλη του την περιουσία στους αγώνες για την ελευθερία και ανάπτυξη της Ελλάδας, κρατώντας για τον εαυτό του τα άκρως απαραίτητα.
Η στάση ζωής του απέδειξε ότι πραγματικός ηγέτης δεν είναι μόνο ο καλός διπλωμάτης. Χωρίς συμπόνια για το σύνολο, πίστη, πρακτικό πατριωτισμό και παραδειγματική ζωή ο πολιτικός ηγέτης καταλήγει -ακόμα κι αν έχει καλές προθέσεις- «όργανο» συμφερόντων που «γλυκοκοιτάζουν» την πατρίδα μας.
