Τι πρέπει να κάνουν, εκτός από υπομονή και επιμονή, για τις εργασιακές τους προοπτικές ; Πως να πορευτούν στο πολύ δύσβατο σήμερα μονοπάτι της αγοράς εργασίας ; Ποιό κάτω, παραθέτουμε τα βασικά βήματα προς την κατεύθυνση αυτή.
Του Θεόδωρου Κατσανέβα
Το πρώτο βήμα που πρέπει να κάνει ένας νέος για τη σωστή επιλογή σπουδών και επαγγελμάτων, είναι να αποκτήσει ατομική αυτογνωσία, να μάθει ποιος είναι, τι θέλει και τι μπορεί να κάνει. Να είναι σίγουρος για τα ενδιαφέροντα, τις κλίσεις, τις προτιμήσεις, τα ταλέντα του, διερευνώντας παράλληλα τις ικανότητες και τις δεξιότητές του. Οι επιδόσεις στα μαθήματα είναι ένα πρώτο κριτήριο για την κατεύθυνση και το επίπεδο σπουδών, καθώς και της επαγγελματικής ιεραρχίας, στο οποίο στοχεύει. Οι επιδόσεις του βέβαια μπορεί να βελτιωθούν ριζικά, εφόσον υπάρχει ισχυρή θέληση και επιμονή, γι’ αυτό και ο παράγοντας αυτός έχει ιδιαίτερη βαρύτητα. Ο κατάλληλος τρόπος για την κατάκτηση της αυτογνωσίας είναι η προσφυγή σε συμβούλους σταδιοδρομίας, σε συνδυασμό με τη λήψη έγκυρων τεστ επαγγελματικού προσανατολισμού.
Το δεύτερο βήμα είναι η διερεύνηση του κόσμου της εργασίας, των συνθηκών και αμοιβών, του περιεχομένου, της ιεραρχικής ανέλιξης και κυρίως των προοπτικών των επιμέρουςεπαγγελμάτων. Τελευταία, η πλειοψηφία των νέων επιλέγει σπουδές και επαγγέλματα με βασικό κριτήριο τις προοπτικές τους. Όμως, όσο ισχυρό και αν είναι το ίδιο κριτήριο, πρέπει να συνεκτιμάται με τα άλλα δεδομένα και κυρίως με το βαθμό ταύτισης της προσωπικότητα με το επάγγελμα. Αν ένα επάγγελμα δεν ταιριάζει στο χαρακτήρα, τις προτιμήσεις, τις κλίσεις ενός ατόμου, δε θα πρέπει να επιλέγεται, όσο εξαιρετικές και αν είναι οι προοπτικές του. Αλλά για το θέμα αυτό θα επανέλθουμε πιο αναλυτικά παρακάτω.
Το οικογενειακό περιβάλλον και η παράδοση, βαρύνουν επίσης κατά περίπτωση στην πλάστιγγα των επαγγελματικών επιλογών. Συχνά το επάγγελμα του πατέρα, της μητέρας, η οικογενειακή επιχείρηση, είναι ένα καλό εφαλτήριο για το επαγγελματικό μέλλον των νέων, με την προϋπόθεση βέβαια πως του ταιριάζει. Όμως, συχνά αρκετοί γονείς επιχειρούν να επιβάλλουν στα παιδιά τους τις δικές τους επιθυμίες ή και επαγγελματικά απωθημένα. Αυτό είναι λάθος και κατά κανόνα επιφέρει το αντίθετο αποτέλεσμα από το επιδιωκόμενο. Με σύνεση και γνώση, οι γονείς μπορούν να πουν τη γνώμη τους. Αλλά ως εκεί. Ο νέος ο ίδιος θα αποφασίσει για το μέλλον του, αφού πρόκειται για τη δική του ζωή. Όσο και αν ενοχλεί, οι οικονομικές δυνατότητες της κάθε οικογένειας, έχουν τη δική τους βαρύτητα. Ο τόπος κατοικίας και η περιοχή που πρόκειται να απασχοληθεί ένα άτομο στο μέλλον, έχει ιδιαίτερη σημασία, αφού θα πρέπει να διερευνηθεί αν η ζητούμενη εκπαίδευση και τα υπό συζήτηση επαγγέλματα, βρίσκονται σε προσβάσιμη απόσταση.
Μέχρι πρόσφατα, στις υπηρεσίες της συμβουλευτικής σταδιοδρομίας, προσφεύγουν περισσότερα άτομα υψηλού εισοδηματικού επιπέδου. Όμως, ο θεσμός είναι περισσότερο αναγκαίος για τις μεσαίες ή χαμηλές εισοδηματικές τάξεις, αφού μπορεί να συμβάλλει στο να δοθούν ευκαιρίες οικονομικής και κοινωνικής τους ανέλιξής και ανατροπής των εισοδηματικών και ταξικών διαφορών. (Δυστυχώς η αλήστου μνήμης κα Άννα Διαμαντοπούλου ως Υπουργός Παιδείας στο κακότυχο πρόσφατο παρελθόν, κατήργησε περίπου ολοσχερώς το σχολικό επαγγελματικό προσανατολισμό, που με όποιες ατέλειες είχε καθιερωθεί στην ελληνική μέση εκπαίδευση, όπως ισχύει και σε όλες τις κανονικές χώρες. Τώρα οι σημερινοί κυβερνώντες οφείλουν να επανασυστήσουν το θεσμό από τα συντρίμμια του. ( βλ και www.elesyp.gr ).
Ο χρυσός κανόνας για τις επιλογές σταδιοδρομίας
Σύμφωνα με το χρυσό κανόνα επιλογής σπουδών και επαγγελμάτων ((βλ. Ο χρυσός κανόνας για τις επιλογές σταδιοδρομίας, Πατάκης, 2009 και www.careergatetest.com), επισημαίνεται ότι:άτομα με υψηλές επιδόσεις και ισχυρή θέληση, μπορούν να επιλέγουν από ευρύτερο πεδίο επαγγελμάτων που τους ταιριάζουν ακόμα και από εκείνα με αρνητικές προοπτικές. Αντίθετα, άτομα με χαμηλές επιδόσεις χωρίς σοβαρές ελπίδες βελτίωσής τους και αδύναμη θέληση, είναι προτιμότερο να στρέφονται σε σπουδές και επαγγέλματα που κατ’ αρχήν τους ταιριάζουν και κατά δεύτερο λόγο έχουν διαπιστωμένες καλές προοπτικές στην αγορά εργασίας. Όσο υψηλότερες είναι οι ικανότητες, οι μαθησιακές επιδόσεις και η θέληση ενός ατόμου, τόσο ευρύτερη μπορεί να είναι η δυνατότητα, το «ρίσκο» επιλογής επαγγελμάτων με αρνητικές προοπτικές στην αγορά εργασίας.
Πολύ πιθανή είναι επίσης η αλλαγή επαγγελμάτων και ειδικοτήτων στη διάρκεια της σταδιοδρομίας του, αφού σήμερα η αγορά εργασίας μετεξελίσσεται ραγδαία, ενώ υπάρχουν πολλά περισσότερα επαγγέλματα και ειδικότητες απ’ ότι στο παρελθόν.Αν δεν είναι εφικτή η επιλογή των πρώτων σε προτίμηση επαγγελμάτων, ο ενδιαφερόμενος οφείλει να προχωρήσει στα επόμενα. αλλά να αποφύγει τα τελευταία. «Μπορεί πάντοτε να υπάρξει ένας άλλος σύντροφος ζωής για τον καθένα, αν ο πρώτος δε σταθεί στο δρόμο του». Γι’ αυτό θα πρέπει να έχει ένα ανοικτό ορίζοντα, ώστε να επιλέξει από ένα κατάλογο πολλών επαγγελμάτων που του ταιριάζουν, συνυπολογίζοντας και τη βαρύτητα των άλλων κριτηρίων και να αποφύγει οπωσδήποτε επαγγέλματα που είναι εντελώς αταίριαστα με το χαρακτήρα του.
Σε όλα τα επαγγέλματα μέσης και κυρίως υψηλής εκπαίδευσης και εργασιακής ιεραρχίας,απαραίτητη είναι η γνώση των ηλεκτρονικών υπολογιστών, της αγγλικής γλώσσας, καθώς και η διαρκής ανανέωση των γενικών και ειδικών γνώσεων και εμπειριών.Τέλος, ολοκληρωμένος άνθρωπος και επιτυχημένος επαγγελματίας, είναι εκείνος που έχει πνευματικές ανησυχίες, εμμένει σε αξίες και αρχές, αναζητά τη πλατιά μόρφωση, ασχολείται με την τέχνη και τη λογοτεχνία, την προστασία του περιβάλλοντος, την κοινωνική αλληλεγγύη, αναπτύσσει κριτική και δημιουργική σκέψη, ενεργεί με εντιμότητα, διορατικότητα και ευαισθησία και δραστηριοποιείται θετικά για το δικό του αλλά και για το γενικότερο καλό.
Η τελική απόφαση
Ύστερα από τα παραπάνω, ο νέος ή η νέα επιλέγουν τις σπουδές και τα επαγγέλματα που θα ασκήσουν και θα σηματοδοτήσουν τη ζωή τους όλη. Τα βήματα μέχρι την κορυφαία αυτή απόφαση, γίνονται με τη συνδρομή συμβούλων σταδιοδρομίας και τη λήψη έγκυρων και σύγχρονων τεστ επαγγελματικού προσανατολισμού, με έγκαιρη ενεργοποίηση. Γιατί το μέλλον δεν έρχεται μόνο του αν δε φροντίσουν οι ίδιοι με το σωστό και κατάλληλο τρόπο γι’ αυτό.
Τα τελευταία στοιχεία της έρευνας για τις προοπτικές των επαγγελμάτων
( Ιούνιος, 2012)
Η οικονομική κρίση έχει ωθήσει την ελληνική οικονομία σε πτωτικό κύκλο, του οποίου η διάρκεια δεν είναι εύκολα να προβλεφθεί με ακρίβεια. Αν και οποιαδήποτε απόλυτη τοποθέτηση θα ήταν παρακινδυνευμένη σήμερα, είναι προτιμητέα η υιοθέτηση με επιφύλαξη της υπόθεσης ότι, η ελληνική οικονομία, σύμφωνα με το επικρατέστερο οικονομικό σενάριο, θα οδηγηθεί σε έξοδο από την κρίση μετά το 1914-15. Με δεδομένο το σενάριο αυτό, αυτονόητο είναι ότι βραχυπρόθεσμα, η ανεργία αυξάνεται σημαντικά λόγω της κρίσης που επηρεάζει όλους τους κλάδους, αν και υπάρχουν αρκετές διαφοροποιήσεις μεταξύ τους, όπως αναλύεται και ποιο κάτω.
Ένας σημαντικός άλλος μόνιμος παράγοντας που δημιουργεί συστημική-διαρθρωτική ανεργία,είναι η μεγάλη αναντιστοιχία του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας, κάτι στο οποίο επίσης γίνεται σήνομη αναφορά εδώ. Πολλοί νέοι Έλληνες επιστήμονες επιλέγουν ήδη –και η τάση αυτή προβλέπεται να διευρυνθεί-το δρόμο της μετανάστευσης στο εξωτερικό για την εύρεση εργασιακής στέγης, την ίδια ώρα που η χώρα μας κατακλύζεται από ανειδίκευτους αλλοδαπούς μετανάστες. Μια τέτοια εξέλιξη, αν δεν αναστραφεί εγκαίρως, θα έχει δραματικές επιπτώσεις στην απασχόληση, στη δημογραφική και εθνολογική ισορροπία της χώρας.
Τα σχετικά στοιχεία προέρχονται από την κυλιόμενη έρευνα της επιστημονικής μας ομάδα με του Πανεπιστημίου Πειραιώς που στηρίζεται σε δοκιμασμένη μεθοδολογία και ειδικότερα στο επονομαζόμενο ισοζύγιο της ζήτησης και προσφοράς επαγγελμάτων (balance of demand and supply of professions-βλ. σχετικά και το βιβλίο του υπογράφοντος: Επαγγέλματα του μέλλοντος και του παρελθόντος, Πατάκης, ανανεωμένη έκδοση 2007 και www.careergatetest.com). Η τελευταία επικαιροποίησή τους έγινε το Μάιο τρέχοντος.
Η έρευνα παρακολουθεί 700 περίπου επαγγέλματα που ταξινομούνται σε 17 μεγάλες ομάδες και υποομάδες επαγγελμάτων και αξιοποιούνται επίσης από το αυτοματοποιημένο τεστ επαγγελματικού προσανατολισμού Career Gate Test K.17, που διανέμεται με επιτυχία στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Η έρευνα που διενεργείται χωρίς καμία κρατική ή άλλη βοήθεια, καλύπτει ένα μεγάλο κενό στη χώρα μας, όπως διαφαίνεται από τη μαζική τη αξιοποίηση από το ευρύ κοινό για σκοπούς επαγγελματικού προσανατολισμού και επιλογής σπουδών. Στους πίνακες και τα κείμενα που παρατίθενται πιο κάτω, παρουσιάζεται η πορεία των δεικτών της έρευνας των προβλέψεων για τις προοπτικές των επαγγελμάτων για τα επόμενα δέκα περίπου χρόνια, με τις επιμέρους πρόσφατες διαφοροποιήσεις τους.
Τα ισοζύγια των επιμέρους επαγγελμάτων είναι φυσικό να αλλοιώνονται μερικώς στην πορεία του χρόνου υπό την επίδραση απρόβλεπτων παραγόντων, όπως λ.χ. οι γενικές και κλαδικές εξελίξεις της διεθνούς και ελληνικής οικονομίας, από θεσμικά και διοικητικά μέτρα όπως η πριν από μερικά χρόνια καθιέρωση του ολοήμερου δημοτικού σχολείου, αλλά και από την ευρεία δημοσιότητα της ίδιας της έρευνας που επηρεάζει τις αποφάσεις των νέων για τις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές τους επιλογές. Γι’ αυτό και ανανεώνεται κάθε χρόνο και τα στοιχεία της τροποποιούνται αναλόγως. Και ενώ επιμέρους δεδομένα που αφορούν ένα επάγγελμα, μπορεί να αλλοιωθούν βραχυπρόθεσμα υπό την επίδραση έκτακτων καταστάσεων, οικονομικής ή διοικητικής υφής, οι γενικότερες τάσεις μερικώς ή προσωρινά μόνο αλλοιώνονται, ενώ η μακροπρόθεσμα τάση τους παραμένει περίπου η ίδια.
Οι πολύ θετικές προοπτικές λχ. του κλάδου των επαγγελμάτων της πληροφορικής μόνο βραχυπρόθεσμα μπορεί να σημειώσουν περιοδική πτώση, αλλά η μακροπρόθεσμη θετική εικόνα τους δεν προβλέπεται να αλλάξει. Οι αρχιτέκτονες, οι υδραυλικοί, οι ηλεκτρολόγοι, εμφανίζουν κατά την τρέχουσα περίοδο αδυναμία απορρόφησης στην αγορά εργασίας, λόγω της μεγάλης συρρίκνωσης του κλάδου των κατασκευών. Όμως, αυτή η τάση προβλέπεται να αντιστραφεί ύστερα από την πρώτη φάση της εξόδου από την κρίση. Οι υψηλή απορροφητικότητα των δασκάλων των τελευταίων χρόνων λόγω του ολοήμερου σχολείου, προβλέπεται να συρρικνωθεί έως και να αντιστραφεί τα επόμενα 5-10 χρόνια.
Η δημοσιοποίηση της έρευνας, η μαζική αναπαραγωγή της από διάφορους φορείς και στο διαδίκτυο, καθώς και η ευρύτερη συζήτηση γύρω από τα συναφή ζητήματα, φαίνεται ότι έχει ήδη επιφέρει ευεργετικές μεταβολές που συνδέονται με τη μείωση της ζήτησης θεωρητικών εκπαιδευτικών σπουδών τα τελευταία χρόνια, οι οποίες προσφέρονται καθ’ υπερβολή στη ελληνική ανώτατη εκπαίδευση. Τελευταία μάλιστα, παρουσιάζεται και το αρνητικό φαινόμενο της άκριτης επιλογής σπουδών με αποκλειστικό κριτήριο τις πολύ καλές προοπτικές τους στην αγορά εργασίας, που όπως τονίστηκε αποτελεί λανθασμένη ενέργεια.
Ευνόητο είναι πως, η ομαλοποίηση της ζήτησης και προσφοράς επαγγελμάτων θα ήταν πολύ πιο αποτελεσματική, αν το κράτος ανέπτυσσε ενεργό πολιτική δράση στα συναφή ζητήματα, κάτι που είναι και το ζητούμενο στο άμεσο μέλλον. Ατυχώς ο επαγγελματικός προσανατολισμός παραμένει ως ο «φτωχός συγγενής» του ενδιαφέροντος της Πολιτείας με τις γνωστές αρνητικές παρενέργειες.
Ο σχολιασμός των τελευταίων δεδομένων όσον αφορά τις προβλέψεις των επαγγελματικών προοπτικών, γίνεται με τη σειρά που ταξινομούνται και εμφανίζονται οι ομάδες των επαγγελμάτων με διαδοχή του πρωτογενή από το δευτερογενή και τον τριτογενή τομέα και ειδικότερα τις δεκαεπτά κατηγορίες της ταξινόμισης Κ.17 ( βλ. Επαγγέλματα του μέλλοντος και του παρελθόντος, Πατάκης, ανανεωμένη έκδοση 2007 και www.careergatetest.com).
1. Στον πρωτογενή ή γεωργικό τομέα, οι γεωπόνοι εμφανίζουν θετικό ισοζύγιο και ειδικότερα στην περίπτωση που έχουν αποκτήσει γνώσεις για σύγχρονες, εναλλακτικές καλλιέργειες και μεθόδους και έχουν τη διάθεση να τις εφαρμόσουν στην πράξη. Οι τεχνολόγοι ιχθυοτροφείων έχουν θετικές προοπτικές, αν και σε ορισμένες περιοχές όπου υπάρχουν αντίστοιχα ΤΕΙ, όπως λχ. στη Δυτική Ελλάδα, παρατηρείται σχετικός κορεσμός. Οι γεωλόγοι και οι μεταλλειολόγοι, εμφανίζουν επίσης θετικές προοπτικές ειδικότερα σε απομακρυσμένες περιοχές. Οι κτηνίατροι έχουν εξαιρετικές προοπτικές, όπως και οι ζωοτεχνικοί, οι ποτοποιοί κλπ. Γενικότερα, η επιστροφή στη γη και στη θάλασσα προβάλλει σήμερα ως ίσως η σημαντικότερη διέξοδος για επαγγελματικές προοπτικές και βελτίωση της ποιότητας της ζωής και αυτό συνιστάται ανεπιφύλακτα.
2. Τα κατασκευαστικά επαγγέλματα εμφανίζουν σοβαρό πρόβλημα απορρόφησης στην αγορά εργασίας κατά την τρέχουσα περίοδο, λόγω της μεγάλης συρρίκνωσης της κατασκευαστικής δραστηριότητας που έχει πληγεί περισσότερο από όλους τους κλάδους από την οικονομική κρίση. Αυτό αφορά ιδιαίτερα τους αρχιτέκτονες, τους τοπογράφους,, αλλά και τους υδραυλικούς, ηλεκτρολόγους, σοβατζήδες, κλπ. Όμως, στο μέλλον προβλέπεται η κατάσταση αυτή να αντιστραφεί, αφού οι απόφοιτοι των αντίστοιχων σχολών ΑΕΙ και ΤΕΙ ή μέσων τεχνικών σχολών, είναι λιγότεροι από τις πραγματικές ανάγκες της αγοράς εργασίας.
Η κατάσταση για τους μηχανολόγους παραμένει σχετικά ικανοποιητική. Μεγάλες ευκαιρίες με υψηλότατες αποδοχές για πολιτικούς μηχανικούς, αρχιτέκτονες, μηχανολόγους-μηχανικούς, τοπογράφους μηχανικούς, κλπ. παρουσιάζονται στις χώρες της Μέσης Ανατολής και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι ναυπηγοί, εφόσον συνδυάζουν και γνώσεις μηχανολογίας, έχουν σχετικά ευνοϊκότερες επαγγελματικές προοπτικές από παλαιότερα. Μικρή βελτίωση εμφανίζει η μέχρι πρότινος μάλλον αρνητική απορροφητικότητα των χημικών-μηχανικών και των μηχανικών ενέργειας
3. Στη χημεία και στους συγγενείς κλάδους, η κατάσταση για τους χημικούς, τους βιολόγους, τους φαρμακοποιούς, χειροτερεύει, έχοντας επηρεαστεί σοβαρά από την κρίση, ενώ και οι μακροπρόθεσμες προοπτικές τους δεν είναι ιδιαίτερα καλές. Εδώ υπάρχουν βέβαια, ευρείες επαγγελματικές διέξοδοι σε διάφορους άλλους εργασιακούς κλάδους, μεταξύ των οποίων και του ιατρικού επισκέπτη.
4. Η πληροφορική και οι τηλεπικοινωνίες θεωρούνται οι λεωφόροι του μέλλοντος και αυτό αντανακλάται στην αγορά εργασίας. Στη σημερινή εποχή της κρίσης, όμως, έχουν πληγεί ακόμα και τα επαγγέλματα αυτά, όπου εμφανίζεται σοβαρή κάμψη στην απορροφητικότητά τους στην αγορά εργασίας, κάτι που εκτιμάται ότι θα αναστραφεί στο μέλλον.
5. Ο ευρύτερος κλάδος των οικονομικών επαγγελμάτων, κατά την τρέχουσα περίοδο, παρουσιάζει προβλήματα στην άμεση απορρόφηση αποφοίτων του κλάδου, όπου για να αποκτήσει κανείς «απασχολησιμότητα» και ικανοποιητική αμοιβή, χρειάζεται να έχει επέλθει ικανός χρόνος πρακτικής εμπειρίας. Σταθερή επαγγελματική απορροφητικότητα διατηρούν οι λογιστές και οι φοροτεχνικοί, αφού φαίνεται ότι ισχύει η γνωστή ρήση του Ουίνστον Τσώρτσιλ ότι «το μόνο σίγουρο στη ζωή είναι η εφορία και ο θάνατος» ! Πολλές νέες θέσεις εργασίας διαφαίνεται να υπάρχουν στον κλάδο των Ορκωτών Ελεγκτών λόγω της μερικής ιδιωτικοποίησης των υπηρεσιών είσπραξης της φορολογητέας και ασφαλιστικής ύλης. Τα επαγγέλματα του χρηματιστή, και του εκτελωνιστή, συνεχίζουν να έχουν αρνητικές προοπτικές, ενώ επίσης σημαντική κόπωση εμφανίζει η απορροφητικότητα των ασφαλιστών και ακόμη μεγαλύτερη των τραπεζικών υπαλλήλων, σε σχέση με τις καλύτερες μέρες του παρελθόντος. Ιδιαίτερα για τους τελευταίους, η οικονομική κρίση, η εισαγωγή νέων τεχνολογιών και ο έντονος ανταγωνισμός στον τραπεζικό χώρο, έχει δημιουργήσει πιεστικές συνθήκες εργασίας, ιδιαίτερα σε ορισμένες ιδιωτικές τράπεζες.
6. Ο τομέας του εμπορίου και των δημοσίων σχέσεων, διατηρεί μέτρια απορροφητικότητα. Βέβαια, οι καλοί και έμπειροι πωλητές βρίσκουν επαγγελματικές διεξόδους, αν και το λιανικό εμπόριο είναι ιδιαίτερα κουραστικό και απαιτητικό. Στις χαμηλές βαθμίδες των πωλητών, επικρατεί το καθεστώς της προσωρινής και της μερικής απασχόλησης. Το ισοζύγιο για εκπαιδευμένα και έμπειρα στελέχη δημοσίων σχέσεων συνεχίζει να είναι αρκετά μακροπρόθεσμα ικανοποιητικό.
7. Στα νομικά επαγγέλματα, η δικηγορία παρουσιάζει ακόμα υψηλότερο κορεσμό από παλαιότερα. Σχετικά καλύτερη είναι η κατάσταση στους τομείς του εμπορικού, του ναυτιλιακού, του ευρωπαϊκού δικαίου, καθώς στις εφαρμογές των νέων τεχνολογιών. Ευνόητο είναι ότι, εφ’ όσον ένας απόφοιτος νομικών σπουδών πετύχει στις εξετάσεις για τους κλάδους των δικαστών και των εισαγγελέων, το επαγγελματικό του μέλλον είναι διασφαλισμένο και μάλιστα σε επαγγέλματα υψηλού κύρους και ικανοποιητικών αποδοχών.
8. Τα επαγγέλματα των μεταφορών και τις ναυτιλίας εμφανίζουν τη γνωστή θετική εικόνα, παρ’ όλη την πρόσφατη διεθνή οικονομική κρίση λόγω της αλματώδους αύξησης των καυσίμων και της διεθνούς οικονομικής κάμψης που πλήττει άμεσα τουριστικούς προορισμούς όπως η Ελλάδα. Ειδικότερα το ισοζύγιο των πιλότων και των ιπτάμενων φροντιστών, παρουσιάζει περαιτέρω σημάδια κορεσμού, σε αντίθεση με ότι παρατηρείται σε άλλες χώρες όπως λχ. η Τουρκία, η Κύπρος και χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Μέσης Ανατολής. Οι εμποροπλοίαρχοι και οι μηχανικοί του εμπορικού ναυτικού, εμφανίζουν τις καλύτερες δυνατές προοπτικές και δεν υπάρχει περίπτωση να παραμείνει άνεργος απόφοιτος σχολής εμποροπλοιάρχων. Δυστυχώς, η ναυτική Ελλάδα, δεν προσελκύει πλέον νέα παιδιά σ’ αυτόν τον τόσο σημαντικό και ελπιδοφόρο επαγγελματικά στίβο. Και αυτό είναι καιρός να αλλάξει, αφού εδώ υπάρχει εργασιακό μέλλον γαι τα παιδιά της θαλασσομάνας χώρας μας.
9. Τα τουριστικά επαγγέλματα διατηρούν τη θετική προοπτική τους, αν και έχουν επηρεαστεί σημαντικά από την κρίση. Τα επισιτιστικά επαγγέλματα και ειδικότερα ο μάγειρας και ο ζαχαροπλάστης διατηρούν την απορροφητικότητά τους στην αγορά εργασίας, αλλά και εδώ τελευταία εμφανίζονται αρνητικά σημάδια.
10. Τα αθλητικά επαγγέλματα παρουσιάζουν μια αμφίρροπη εικόνα. Η κάμψη που παρουσιάζει το ισοζύγιο των γυμναστών συνεχίζεται, αν και σε ορισμένα αθλήματα, όπως στο τένις, στην ιππασία, αλλά και στο ποδόσφαιρο, το μπάσκετ, κλπ., οι καλοί προπονητές μπορούν να βρουν επαγγελματικές διεξόδους. Αντίθετα, λόγω της κατακόρυφης αύξησης της εγκληματικότητας, μεγάλη αύξηση της απορροφητικότητας εμφανίζουν οι φύλακες ασφαλείας, όπου μπορούν να βρουν δουλειά και οι γυμναστές.
